วันไหว้พระจันทร์แล้ว นอกจากทานขนมไหว้พระจันทร์ และเป็นเทศกาลรวมญาติแล้ว ยังมีการไหว้เทพแห่งดวงจันทร์อีก แต่ที่ไหว้ๆ กันอยู่นี่ เชื่อว่าหลายๆคนก็อาจจะยังไม่รู้ว่าไหว้ใครกันแน่ บ้างก็บอกว่า 嫦娥 (Cháng’é | ฉางเอ๋อ) ไง บ้างก็บอกว่าไม่ใช่ แล้วสรุปไหว้ใครกันแน่ มาลองหาคำตอบไปด้วยกันนะครับ
จริงๆ แล้ว 嫦娥 ไม่ใช่เทพแห่งดวงจันทร์เพียงผู้เดียว
ปฏิเสธไม่ได้เลยว่าในปัจจุบันนี้หากไปถามคนจีนคนไหน ก็จะตอบว่า 嫦娥 เป็นเทพแห่งดวงจันทร์ อยู่บนนั้นกับ 玉兔/兔儿爷 (Yùtù/Tù’éryě | กระต่ายบนดวงจันทร์ และเป็นเทพแห่งยา) ไหว้พระจันทร์นี่ก็ไหว้เขาเนี่ยแหละ บางที่ก็บอกว่า ไหว้พระจันทร์นี่ก็ไหว้ 月老 (Yuèlǎo | เฒ่าจันทรา กามเทพด้ายแดงของจีน) ด้วยนะ ความรักจะได้สมหวัง แต่จะบอกว่าก่อนจะเป็น 嫦娥 เนี่ย ยังมีเทพอีกสององค์ ที่มีตำนานเก่าแก่ก่อนที่จะเป็น 嫦娥 ในปัจจุบันด้วย
รู้มั้ยว่าจริงๆ แล้วกระต่ายบนดวงจันทร์อาจจะมีที่มาจากเสือก็ได้ อ่านเรื่องนี้ได้ที่
เรื่องนี้ต้องขอแจ้งตรงนี้ก่อนว่าเป็นความเชื่อและตำนาน หลายๆที่ก็ยังมองไม่ตรงกัน บ้างก็บอกว่าทั้ง 3 องค์ก็คือองค์เดียวกันนั่นแหละ แต่ในมุมมองของผม หากมองว่าตำนานมาการเปลี่ยนแปลงได้ตามความนิยมแล้ว น่าจะเป็นคนละองค์กันมากกว่า อย่างไรลองหาข้อมูลเพิ่มเติมเพื่อเปรียบเทียบดูนะครับ
嫦娥 (Cháng’é | ฉางเอ๋อ) เทพแห่งดวงจันทร์ที่โด่งดังที่สุดในปัจจุบัน
มองขึ้นไปบนท้องฟ้ายามค่ำคืน ย่อมต้องเห็นดวงจันทร์ดาวเคราะห์บริวารมี่ลอยเด่น คนในยุคโปราณย่อมต้องหาเรื่องเล่ามาเสริมให้ดูมีเรื่องราวแน่นอน และ หนึ่งในตำนานเกี่ยวกับดวงจันทร์ของจีนที่โด่งดังที่สุดมาจนถึงปัจจุบันคือ 嫦娥奔月 (Cháng’é bēn yuè | ฉางเอ๋อลอยสู่ดวงจันทร์) แถมยังมีอีกหลายเวอร์ชั่นมากๆ จนไม่รู้ว่าตำนานไหนถูกกันแน่ แต่จะขอเล่าในเวอร์ชั่นนิทานสำหรับเด็ก《中国传统文化绘本 — 中华传统节日〈中秋节〉》นะครับ
นานแสนนานมาแล้ว คนจีนเชื่อว่าโลกนี้มีดวงอาทิตย์ถึง 10 ดวงแต่จะผลัดกันออกมาแค่วันละดวง ชาวบ้านก็ใช้ชีวิตอยู่กันอย่างปกติดี จนกระทั่งวันหนึ่ง เหล่าดวงอาทิตย์ได้คึกคะนองออกมาเล่นพร้อมกันทั้ง 10 ดวง เดือนร้อนไปทั่ว น้ำทะเลแห้งเหือด ดินแตกระแหง สิ่งมีชีวิตต่างล้มตายไปหมด
后羿 (Hòuyì | โฮ่วอี้) นักแม่นธนูจึงได้ออกเดินทางข้ามเขาข้ามแม่น้ำไปจนถึงหน้าผาที่สูงพอจะพูดคุยกับเหล่าดวงอาทิตย์ได้ แต่เหล่าดวงอาทิตย์กลับไม่สนใจ 后羿 เลย จึงต้องยิงให้ร่วมไป 9 ดวง เหลือเพียงแค่ดวงเดียว โลกจึงกลับมาเป็นปกติ จากเหตุการณ์นี้ ชาวบ้านจึงได้ยกย่องให้ 后羿 เป็นวีรบุรุษ และ ได้แต่งงานกับ 嫦娥
ต่อมา 后羿 ได้พบกับ 西王母 (Xīwángmǔ | พระแม่ซีหวางหมู่) และได้รับยาอายุวัฒนะมา แต่ดันได้รับมาแค่ถุงเดียว ด้วยยังอยากครองคู่กับ 嫦娥 อยู่ ไม่อยากเป็นเซียนไปคนเดียว 后羿 จึงได้ฝากยาไว้กับ 嫦娥 ก่อน เผื่อจะสามารถหาทางได้
แต่เรื่องนี้ก็รู้ไปถึง 逢蒙 (Féng Méng) คนในหมู่บ้าน 逢蒙 ได้รอจน 后羿 พาคนในหมู่บ้านออกไปล่าสัตว์ ก็ได้บุกเข้าไปในบ้างที่มี 嫦娥 อยู่เพียงแค่คนเดียว และพยายามจะปล้นเอายาอายุวัฒนะมา 嫦娥 ไม่รู่จะทำอย่างไร จึงได้กลืนยาลงไป และลอยขึ้นไปอยู่บนดวงจันทร์ 后羿 กลับมาได้รู้เรื่องเข้าจึงได้ไล่ล่า 逢蒙 แต่ก็ไม่พบเพราะได้หลบหนีไปแล้ว ตามหา 嫦娥 ก็หาไม่เจอ เห็นดวงจันทร์ก็ได้รู้ว่า 嫦娥 ไปอยู่บนดวงจันทร์แล้ว จึงได้ตั้งโต๊ะที่มีผลไม้สด และ ขนมกลมๆ ที่ 嫦娥 ชอบ นั่นคือ ขนมไหว้พระจันทร์ (月饼 | yuèbǐng) หวังว่า 嫦娥 จะมองลงมาเห็น จนกลายเป็นธรรมเนียบปฏิบัติสืบมานั่นเอง
常羲 (Chángxī | ฉางซี) เทพมารดาแห่งจันทราผู้มาแต่โบราณ
常羲 คือ หนึ่งในเทพโบราณตามความเชื่อของจีน ผู้ดูแลพระจันทร์ เธอเป็นภรรยาของ 帝俊 (Dìjūn) และได้คลอดดวงจันทร์สิบสองดวง (เช่นเดียวกับ 羲和 Xīhé ที่ได้คลอดดวงอาทิตย์ทั้ง 10 ดวง) ตามที่ได้กล่าวถึงใน 《山海经》
ดวงจันทร์ทั้ง 12 ได้แอบลงมาเล่นที่โลกมนุษย์ตอนกลางวัน รู้สึกว่าโลกมนุษย์สวยงาม แต่พอตกกลางคืนที่พระอาทิตย์เลิกส่องแสงแล้ว โลกก็มืดมิดน่ากลัว พระจันทร์ทั้งหลายจึงตกลงกันว่า อยากจะให้โลกมนุษย์มีแสงสว่างเหมือนตอนกลางวัน จึงผลัดเปลี่ยนกันทำงานงานเดือนละดวงโดยมี 常羲 คอยแต่งตัวให้ลูกสาวแตกต่างกันไปในแต่ละวัน และหายไปบางคืนเพราะเป็นผู้หญิงมีรอบเดือนทำให้บางคืนก็ไม่มีพระจันทร์ หรือเว้าแหว่งเป็นเสี้ยวบ้างนั่นเอง
อีกจุดนึงที่น่าสนใจคือ 羲 xī คำนี้กับคำว่า 娥 é สมัยโบราณอ่านเป็นเสียงเดียวกัน อาจจะเป็นอีกจุดที่ทำให้ตำนานเพี้ยนมาได้
太阴星君 (Tàiyīn xīngjūn | เทพดาราศศิธร) เทพแห่งดวงจันทร์ตามลัทธิเต๋า
เป็นเทพอีกองค์ที่เกี่ยวข้องกับดวงจันทร์ เชื่อว่าคือ 姜皇后 (Jiāng Huánghòu | จักรพรรดินีเจียง) แต่เดิมเป็นอัครมเหสีของ 商纣王 (Shāng Zhoùwáng | โจ้วอ๋อง) แห่งราชวงศ์ซาง (商朝 | Shāngcháo) ตาม 《封神演义》วรรณกรรมจีนเรื่องห้องสินได้กล่าวถึงไว้ว่าหลังจากได้เสร็จศึกและได้กำจัด 妲己 (Dájǐ | ต๋าจี่ เชื่อว่าเป็นจิ้งจอกเก้าหาง) 姜子牙 (Jiāng Zǐyá | เจียง จื่อหยา) ได้รับองค์การสววรค์สถาปนาให้ 姜皇后 กลายเป็น 太阴星君 (Tàiyīn xīngjūn | เทพดาราศศิธร) หรือที่คนไทยเชื้อสายจีนคุ้นชื่อว่า ไท้อิมแชกุน คอยดูแลรักษาดวงจันทร์ และได้กลายเป็นหนึ่งในเทพสำคัญของลัทธิเต๋า ซึ่งได้รับการบูชาในเทศกาลไหว้พระจันทร์ด้วย
อีกจุดที่น่าสนใจเลยคือ 嫦娥 ที่ ตือโป๊ยไก่ ไล่ตามจีบเนี่ยไม่ใช่เทพหลักของดวงจันทร์ในเรื่อง 《西游记》ไซอิ๋ว แต่ 嫦娥ในเรื่องอยู่ภายใต้การปกครองของ 太阴星君 ในตำหนักจันทรานั่นเอง
สรุปไหว้ใครกันแน่?
เรื่องนี้ต้องขอสรุปแบบขัดใจว่า แล้วแต่ความเชื่อของแต่ละกลุ่มครับ คนเข้าใจกันว่าในเทศกาลไหว้พระจันทร์จะไหว้ 嫦娥 มากที่สุด แต่ก็ยังพบการไหว้เทพแห่งดวงจันทร์องค์อื่นๆ ตามศาลเจ้าต่างๆ บางที่ก็บอกว่าทั้ง 3 องค์นี้แหละคือองค์เดียวกัน อันนี้คงต้องพิสูจน์กันต่อไปครับ
ยังมีการไหว้ 月老 และ 兔儿爷 ในเทศกาลนี้อีกด้วย
แล้วทุกคนรู้จักเทพองค์ไหนบ้าง มาคุยกันได้เลยนะครับ
ติดตาม Tutustory 图图是道 เรื่องราวภาษาจีนย่อยง่ายๆ ด้วยภาพ หรือมีเรื่องอะไรเกี่ยวกับภาษาจีนมาคุยกันได้ที่
อ้างอิง
- https://th.wikipedia.org/wiki/ไท้อิมแชกุน
- http://www.chinatalks.co/chinesegods/สุริยเทพ-จันทรเทพ-ตามความเชื่อของเต๋า/
- https://baike.baidu.com/item/姜王后/11048497
- https://baike.baidu.com/item/月神/2640569
- https://baike.baidu.com/tashuo/browse/content?id=08398ec79918a153ec87bd87&lemmaId=2640569&fromLemmaModule=pcRight&lemmaTitle=月神
- https://baike.baidu.com/item/帝俊/6596600
- https://www.booktime.co.th/บทความ/จันทรเทวีในเทศกาลไหว้พระจันทร์
- https://uetie.com/culture/17663.html
- https://kknews.cc/culture/4lgj2yx.html
- https://kknews.cc/n/am9z9ox.html
ภาพจาก
- https://lafot.org/
- http://www.zhonghuaren.com/Index/detail/catid/7/artid/360b84aa-0cf5-4467-aef2-97345b959e59/userid/815e492b-bf08-4510-bded-23407f1f4b36
- https://baike.baidu.com/item/太阴星君/4479483
- http://www.artnet.com/artists/zheng-shixuan/changebenyuetu-LziRZM1faBFriPA1k6eKSw2
- https://www.liangxinhao.com/18038.html
